Houten bijen - kenmerken, soorten, steken en spannende informatie

Houten bij: De zwarte en blauwe wilde bij

de essentie in het kort

De houten bij (Xylocopa) wordt ook wel de blauwe houten bij, zwarte houten bij of grote houten bij genoemd
Houten bijen worden met uitsterven bedreigd en staan daarom onder bescherming
Met dood hout of een bijenhotel en nectarrijke bloemen kunnen bijen zich in de tuin nestelen
Houten bijen zijn erg vredig, maar ze kunnen ook steken

Blauwe, zwarte of grote houten bij

Veel namen, één bij: Achter de namen "blauwe houten bij", "zwarte houten bij", "blauwzwarte houten bij" of "grote houten bij" staat een en hetzelfde type bij: Xylocopa. Het heeft een zwart lichaam en blauwe vleugels en is aanzienlijk groter dan zijn gestreepte verwanten, daarom zijn alle namen volkomen toepasselijk.

Kunnen houten bijen steken?

Houtbijen kunnen steken zoals elk ander type bij. Ze doen dit echter uiterst zelden en alleen als ze zich echt bedreigd voelen. Bosbijen zijn solitaire insecten en zijn erg schuw en daarom niet erg gevaarlijk. Mocht u ooit de zeldzame pech hebben dat u door een houten bij wordt gestoken, behandel de angel dan als elke andere bijen- of wespensteek:

Verwijder de angel
wrijf een rauwe ui over de angel
koel de angel
Een pasta gemaakt van zuiveringszout en water desinfecteert en koelt
Essentiële oliën zoals kruidnagelolie, muntolie of lavendelolie desinfecteren en verminderen jeuk

Uitweiding

Vecht tegen houtbijen

Bosbijen zijn zeldzame solitaire dieren en niet gevaarlijk. Zelfs degenen die denken dat ze hun houten dak moeten beschermen tegen houten bijen, kunnen vol vertrouwen ontspannen: houten bijen nestelen alleen in verrot, zacht hout. Het is dus niet nodig om tegen houten bijen te vechten.

Bruikbaarheid van bosbijen

Waarom houten bijen op de rode lijst van het Federaal Agentschap voor Natuurbehoud staan, is natuurlijk vooral te wijten aan hun afname in aantal. Hieraan stoppen is een vereiste van algemene biodiversiteit, die op lange termijn nodig is voor een evenwichtig ecologisch macrosysteem.

Bij veel beschermde soorten wordt gewezen op hun onmiddellijke bruikbaarheid - dit kan uiteindelijk meer privé-mensen met tuinen motiveren om deel te nemen aan de bescherming van de soort in kwestie.

Natuurlijk is de houten bij ook een belangrijke schakel in het ecosysteem. Zoals alle bijen speelt het ook een rol als plantenbestuiver - maar dit is slechts matig uitgesproken, omdat houtbijen de gewoonte hebben om zich te gedragen als zogenaamde nectarovervallers. Ze hebben dus de gewoonte om zonder compensatie hun nectar van sommige plantenbloesems te stelen: vanwege hun sterke onderkaken, die ze gewend zijn om nesten te bouwen, bijten ze soms gewoon door bijzonder diepe, moeilijk bereikbare bloesems - het bestuivingseffect blijft bestaan mogelijk helemaal op de baan.

Normaal gesproken vervullen houtbijen hun bestuivingstaak heel goed bij het verzamelen van nectar. Vanwege hun lange tong zijn ze vooral gespecialiseerd in de familie van madeliefjes, vlinders en munt. Grote houten bijen vliegen graag naar de lipbloemen van salie of de vlinderbloemen van blauweregen. Ze hoeven ook niet de bloembodem te doorboren, dus bestuiven ze de prachtige tuinplanten ijverig. Het is leuk om hier te zien:

Youtube

Hoe ga je om met houten bijen?

Gezien de bedreiging voor soorten, zou u over het algemeen bosbijen in uw tuin moeten verwelkomen. Het is zeker niet nodig om ze weg te jagen - ook al kan hun grote, zwarte en luid zoemende aanwezigheid in het begin wat vreemd overkomen. De dieren zijn zeker niet bijzonder gevaarlijk of zelfs maar schadelijk.

Gezien het vrij slechte aanbod van geschikte woonruimte in het hele land, is het prijzenswaardig als u probeert de dieren een thuis te bieden. U kunt dit op verschillende manieren doen. Het is vooral zinvol om ruimte te creëren voor mogelijke broedplaatsen. Bijvoorbeeld door de volgende maatregelen:

Ruim dood hout niet zorgvuldig op
Creëer indien nodig een bijenhotel

Laat dood hout in de tuin staan

Als je een oude boom in de tuin hebt staan die nog niet dreigt om te vallen en je visueel niet al te veel hindert, laat die dan waar mogelijk staan. Het biedt niet alleen houten bijen een prachtige basis voor het creëren van hun nestpassages, maar ook een divers bestaan voor andere insecten-, zoogdier- en vogelsoorten.

Omdat houten bijen ook erg trouw zijn aan hun locatie, biedt met name een oude boom hen een uitstekende leefomgeving die ze keer op keer kunnen gebruiken. Op de stam kun je ook de verbazingwekkende, drukke booractiviteit van individuele houten bijen goed observeren.

Het achterlaten van ander dood hout, zoals kapotte, verrotte takken, is natuurlijk ook de moeite waard voor het leefgebied van houten bijen. Om het aanzien van de tuin niet te grof te laten worden, kunt u ook op een slimme manier individuele, mooi gevormde oude takken aan de randen van de perken of aan de oever van een tuinvijver schikken.

Bijenhotel

Als je een meer opgeruimde tuinstijl hebt en deze wilt behouden, is het aan te raden om een insecten- of een specifiek bijenhotel te creëren. Dit kun je zo ontwerpen dat er ook andere nuttige bijen nestgelegenheid in hebben. Voor houten bijen moet het bijenhotel natuurlijk worden voorzien van zoveel mogelijk stevig maar verrot oud hout. Oudere takschijven kunnen er ook erg decoratief uitzien met duidelijk gemarkeerde jaarringen en grotere scheuren. De houten bijen vinden ook goede contactpunten in de scheuren voor hun boorwerkzaamheden.

Maar houten bijen gebruiken ook graag stengels gevuld met stevig vruchtvlees of holle stengels als broedplaatsen. We raden stengels van Japanse duizendknoop, riet of bamboe aan. Afhankelijk van de grootte van de houten bijen, moet de doorsnede van de stengels ongeveer 5-9 mm zijn. Als je al lang met houten bijen in je tuin leeft, kun je een gat in een oude nestplaats gebruiken als richtlijn voor de doorsnede van eventuele plantstelen. Sommige andere wilde bijensoorten voelen zich ook erg prettig in plantstelen.

Het geslacht van houtbijen

De houten bijen, zoölogisch Xylocopa, zijn een van de drie geslachten binnen de familie van echte bijen. Ze zijn daarom nauw verwant aan de honingbijen uit het geslacht Apinae.

Zoals zo vaak het geval is bij diersoorten, komt hun wetenschappelijke en vertaalde naam voort uit hun manier van leven: Xylocopa betekent zoiets als “de houthakkers” - en in feite werken de houtbijen intensief aan hout bij het bouwen van hun nesten. Met hun krachtige monddelen boren ze doorgangen in boomtakken en rotte stammen, maar soms ook in houten delen van menselijke structuren zoals hekpalen.

Hoeveel hout ze verwijderen bij het maken van hun lange gangen, is te zien aan de houtsnippers die onder hun neststructuren ontstaan. In gebieden waar ze talrijker zijn, worden ze soms ook bestreden vanwege hun houtbooractiviteit.

Taxonomie en voorkomen

Het geslacht van de houten bijen omvat in totaal 500 soorten binnen 31 subfamilies wereldwijd. De meesten van hen leven in tropische en subtropische gebieden, omdat de dieren buitengewoon warmteminnend zijn. Slechts 8 soorten zijn in het reine gekomen met de Europese klimatologische omstandigheden, in Midden-Europa zijn er slechts 3 soorten. Door het steeds warmere klimaat zijn houten bijen steeds vaker te zien in onze lokale tuinen, ook al zijn ze over het algemeen zeldzaam. Bosbijen hebben zich merkbaar verspreid in de zuidelijke deelstaten zoals Baden-Württemberg, Rijnland-Palts, Saarland, Beieren en Hessen.

Uitweiding

Duif staart

De algemene opwarming van de aarde heeft ook de weg geëffend voor andere grote insectensoorten op onze Midden-Europese breedtegraden: in dezelfde mate als de houten bijen zijn hier bijvoorbeeld duivenstaarten aanzienlijk meer aanwezig de afgelopen jaren. Niet alleen de naam van de grote mot doet meer denken aan een kleine vogel dan aan een insect, maar ook aan hun uiterlijk: ze hebben een zwevende vlucht door hun spanwijdte van ruim 4 centimeter, hun wit gestreept stuitje en hun heen en weer zweven op bloemen bijna een beetje als een kolibrie.

Verschijning

Houtbijen zijn relatief eenvoudig te onderscheiden van andere echte bijen of wilde bijen. Een van de meest voor de hand liggende onderscheidende kenmerken is enerzijds hun kleur, die niet zwart en geel is, zoals het geval is bij sommige andere echte bijen die door leken als typisch worden beschouwd: een diepzwarte kleur is eerder kenmerkend voor de meeste houtbijensoorten, vaak vergezeld van glinsterende metallic tinten in blauw tot paars. op het lichaam en op de vleugels.

De gestalte verschilt ook aanzienlijk van honingbijen of andere soorten bijen: houten bijen hebben een ongewoon grote en gedrongen bouw, die vergelijkbaar is met die van hommels. (waarbij hommels ook tot de echte bijen behoren)

Levenswijze

Bosbijen hebben een eenjarige cyclus die in sommige opzichten verschilt van die van andere solitaire bijen. Allereerst is het ongebruikelijk dat bosbijen zowel vrouwtjes als darren overwinteren. Hiervoor zoeken ze, individueel of in groepsverband, een plek op die beschermd is tegen wind, regen en kou, zoals een zelf gegraven gat in de grond of een muur of een houten spleet. Het oude nest wordt soms ook gebruikt als winterverblijf.

Het nieuwe bosbijenjaar begint in april. Dan, na het ontwaken uit de winterslaap, komen vrouwtjes en drones samen om te paren. Dan begint het vrouwtje individueel een broedplaats te creëren. Hiervoor boort hij broedbuizen in ouder maar nog relatief massief hout en plaatst daarin ongeveer 10 tot 15 broedkamers. In elk wordt een ei geplaatst en voorzien van een pakje proviand. Dit bestaat uit een mengsel van geregistreerde pollen, nectar en cefale secretie. Ten slotte worden de op deze manier voorbereide incubatiekamers gesloten en worden de larven aan hun lot overgelaten.

De larven ontwikkelen zich vanzelf met het verstrekte voedsel. Na ongeveer 2 maanden verpoppen ze en worden binnen een paar dagen de afgewerkte houten bij. Als zodanig eten ze zich een weg uit hun houten broedkamer en kunnen ze hun leven als volwassenen beginnen.

De vrouwtjes leven relatief lang in vergelijking met andere solitaire bijen. Na overwintering leven ze vaak tot ver in de zomer en kunnen ze hun nakomelingen zien ontwikkelen. Nadat ze uit het ei zijn gekomen, wordt soms zelfs een soort van generatie-flataandeel opgericht.

Hier weer een klein overzichtsprofiel over de houten bijen:

Zoölogische classificatie	Verschijning	Voorval	Levenswijze	Speciale herkenningsfuncties
Behoren tot de familie van echte bijen binnen de onderorde van de stekende stemmen en de onderorde van de taille-waseps	In vergelijking met andere soorten echte bijen is hij vrij groot en compact als een hommel (14 tot 28 cm lang), zijn kleur is opvallend diepzwart, vaak bedekt met een metaalachtige glans in blauw tot paars	In Centraal-Europa zijn slechts 3 soorten vertegenwoordigd, deze voornamelijk in zuidelijke tot zuidoostelijke landen, in Duitstalige landen vooral in Zwitserland, Oostenrijk en Duitsland in deelstaten zoals Baden-Württemberg, Beieren, Saksen,	Eenzame manier van leven, d.w.z. individueel leven, geen vorming van staten, eenjarige cyclus, vrouwtjes en drones overwinteren beide	groot, diep zwart, dik uiterlijk, luid gezoem tijdens het vliegen

Deze video gemaakt door Nabu Thuringia geeft een indruk van de houten bij en zijn manier van leven:

Youtube

Identificeer houtbijen

Grote houten bij (Xylocopa violacea)

De grote houten bij, zoölogisch Xylocopa violacea, heeft verschillende achternamen, die al snel een eigen soort suggereren. De blauwe houten bij, de blauwzwarte houten bij, de violetvleugelige houten bij en de gewone houten bij kunnen zelfs in een pot met het label 'Grote houten bij' of 'Xylocopa violacea' worden gegooid. Soms wordt de soort zelfs de zwarte horzel genoemd, omdat de grootte en donkere kleur enigszins doen denken aan de grote verwanten van de onderfamilie van de echte wespen.

De belangrijkste identificerende kenmerken van de grote houten bij worden al bepaald door de kleuraanduidende secundaire namen: hun vleugels worden in feite doorkruist door aderen die glinsteren van blauw naar paars. Hun achterlijf is diepzwart, rond en dicht, als een hommel, met korte haren, het middensegment van het lichaam, de thorax, is iets lichter en neigt naar blauwgrijs. Over het algemeen zijn grote houten bijen - dit wordt weer aangegeven met hun hoofdnaam - vrij groot. Ze kunnen wel 28 millimeter lang worden.

(Xylocopa-iris)

Net als de grote houten bij is deze houtbijensoort een van de weinige soorten die ook in Centraal-Europa wijdverspreid is. Je vindt het voornamelijk in het Middellandse Zeegebied, het is ook vertegenwoordigd in het nabije zuidoosten tot Centraal-Azië. In bepaalde regio's in Zwitserland en Oostenrijk zijn ook exemplaren gevonden. Hier in Duitsland komt het meer of meer in het zuiden voor.

Met een lichaamslengte van 14 tot 16 millimeter blijft de Xylocopa-iris aanzienlijk kleiner dan de grote houten bij, maar zijn postuur is eveneens compact en hommelachtig. Haar hele lichaam is gitzwart gehouden, de buik glinstert licht in een metaalachtig, soms groenachtig blauw.

Oosterse bosbij (Xylocopa valga)

De soort Xylocopa valga staat in het Duits bekend als de oostelijke of zwarte sondehouten bij. Het is de derde (en laatste) soort die voorkomt in Midden-Europa. Het is vooral wijdverbreid in Zuid- en Zuidoost-Centraal-Europese landen zoals Italië, Slovenië, Roemenië, Servië en Griekenland. In Duitsland wordt de oostelijke bosbij sporadisch aangetroffen in Baden-Württemberg, Beieren en Saksen.

Qua uiterlijk lijkt het in bepaalde opzichten op de grote houten bij, bovenal heeft het een vergelijkbaar dik, hommelachtig en zwart gekleurd achterlijf en bereikt, net als Xylocopa violacea, een totale lengte van maximaal 28 centimeter. Kenmerkend, dat ook terugkomt in een van de gangbare namen van deze soort, zijn de opvallende en consistent diepzwarte antennes. De vleugels zijn zwart met een metaalachtige, blauwachtige tint.

Andere soorten die in Europa voorkomen:

De volgende soorten houtbijen zijn niet direct vertegenwoordigd in Duitsland, maar in het wijdere Europese gebied, vooral in de Balkan:

Xylocopa cantabrita
Xylocopa amedaei
Xylocopa gracilis
Xylocopa olivieri
Xylocopa uclesiensis

Interessant om te weten:

Sommige van deze "niet-Duitse" houten bijensoorten vertonen voor onze ogen een wat meer typisch bijenbeeld. De Xylocopa cantabrita en de ylocopa olivieri hebben bijvoorbeeld een bijna zwart-gele gestreepte kleur zoals de honingbijen in plaats van een metallic zwart. De gestreepte tekening is echter meestal niet zo uitgesproken en de kleuren versmelten iets meer in het bruinachtig-roodachtig. Hun lichaamsbouw is ook corpulent als een bosbij en groot met een lengte van ongeveer 18 tot 22 millimeter.

De Xylocopa cantabrita komt voornamelijk voor op het Spaanse schiereiland en is daarom ook algemeen bekend als de Spaanse houten bij.

Situatie van bosbijen bij ons

De vraag hoe het met ons gaat met de houten bijen is natuurlijk gerechtvaardigd in tijden van steeds urgentere soortenbescherming. Gezien de algemene afname van de diversiteit aan plant- en diersoorten, kijken we ook nader naar de situatie van bosbijen.

De kwestie is eigenlijk tweesnijdend. Enerzijds is de bosbij een van de bedreigde, bedreigde soorten in dit land. Met name de grote houten bij, die in onze streken het meest voorkomt, staat op de zogenaamde rode lijst van het Federaal Agentschap voor Natuurbehoud. Het wordt dus lang nauwlettend in de gaten gehouden.

De afname van lokale houtbijensoorten is voornamelijk te wijten aan het ontbreken van een geschikte habitat. Zoals we al hebben geleerd, geven houtbijen de voorkeur aan dood hout om hun nestpassages te creëren. De vele overdreven nette tuinen in dit land bieden daar weinig van, en in de land- en bosbouw wordt steeds meer ruimte niet meer aan het toeval of de natuur overgelaten. Dood hout dat gewoon rondslingert, is vrij zeldzaam, maar een belangrijk levensmiddel voor houtbijen en vele andere kleine diersoorten.

Aan de andere kant is er wel een zekere hernieuwde verspreiding van de soort waar te nemen: doordat de zomers warmer worden en de winters milder, trekken warmteminnende insectensoorten, de houten bijen, steeds verder naar het noorden. Ondanks dat ze vaker voorkomen in de zuidelijke delen van het land, kun je ook de ene of de andere houten bijen spotten in Noord-Duitse gebieden zoals Brandenburg, NRW of Nedersaksen.

Bekijk dit bericht op Instagram

Er moet nog iets in zitten. #holzbiene #houtbij #blauw #blauw #zwart #zwart #edelwicken #noblevetch #roze #insect #insect #natuur #natuur

Een bericht gedeeld door Katharina (@rabe_haug) op 14 juli 2019 om 06:55 uur PDT

Veel Gestelde Vragen

Kunnen houten bijen gevaarlijk zijn?

Gezien hun grootte, hun mysterieuze zwarte kleur en hun luide gezoem lijken houten bijen voor menig tuinbezitter niet helemaal koosjer. Natuurlijk ook omdat de aanblik ervan nog zeldzamer en bijna een beetje exotischer is.

Over het algemeen behoren houtbijen tot de minder gevaarlijke geslachten binnen de familie van echte bijen. Dit komt door hun eenzame, dus individuele manier van leven. In feite hebben solitaire stekende insecten minder reden om te steken, omdat de verdediging van een staat niet langer een verdedigingssituatie is. Soorten die sociaal leven, d.w.z. die grote kolonies vormen, zoals Duitse wespen, horzels of honingbijen, moeten een hele kolonie beschermen om de soort te behouden en hebben dus simpelweg meer oppervlakte om aan te vallen.

Solitaire soorten, zoals bosbijen, zijn daarentegen alleen afhankelijk van hun angel als ze individueel worden aangevallen, bijvoorbeeld bij het foerageren. Het is daarom zeer zeldzaam dat ze steken. De afscheiding in hun angel is niet giftiger dan die van honingbijen. Om een steek te voorkomen, moet je een houten bij zoveel mogelijk met rust laten en er niet op drukken.

Zijn houten bijen beschermd of bedreigd?

Volgens de federale natuurbeschermingswet heeft de grote houten bij in Duitsland de status van "speciaal beschermd". Het beschadigen, vangen of doden van houten bijen is daarom verboden en zal worden vervolgd.

Benader daarom de dieren voorzichtig! In plaats van ze weg te jagen, creëer je liever de leefomstandigheden die ze in de natuur steeds vaker ontnomen worden door je tuin dicht bij de natuur in te richten, dood hout achter te laten en eventueel een nesthulpmiddel te bouwen.